Ülkemizde 6 Şubat 2023’de yaşanan ve merkez üssü Kahramanmaraş olan 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki iki yıkıcı deprem; çok boyutlu, yaygın ve derin etkileri ile afet olgusunu tekrar gündemimize getirmiştir.
Afetlerin yaratacağı risklerin tespiti, kontrolü, planlaması ve sonuçlarının giderilmesi çerçevesinde sistematize edilen afet yönetimi dört aşamadan oluşmaktadır. Zarar azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme aşamaları ile toplumsal elastikiyetin korunması ve sürdürülmesi hedeflenmektedir.
Son yıllarda teknolojinin hızla artan gelişimi pek çok alanda olduğu gibi afet yönetiminde de paradigma değişikliği yaratmıştır. Geçmişte ağırlıklı olarak insan çabasıyla yürütülen arama kurtarma ve afetlerle mücadele faaliyetleri, teknolojinin katkısıyla boyut değiştirerek artan bir hıza kavuşmuş, afet yönetiminin etkinliği ve başarı oranları artmıştır. Dolayısıyla, afetlerle mücadelede kullanılan teknolojik yöntemlerin çeşit ve kapsamı da son yıllarda genişlemiştir.
Bu çerçevede sensörler, mobil internet ve Nesnelerin İnterneti gibi teknolojiler ile afet riski altındaki bölgelerde toplanan veriler ışığında gerçekleştirilen modellemeler ve yapılan analizler ile tehditlerin önceden tespit edilmesi ve gereken önlemlerin zamanında alınması sağlanmaktadır. IP kameralar, Radyo Frekansı ile Kimlik Tanıma (RFID) ve barkod teknolojileri ile sağlanan veriler sayesinde alınacak aksiyonlar hızlıca belirlenebilmektedir. Uzaktan algılama sistemlerinin de kullanıldığı erken uyarı sistemleri, sismik hareketlerin, tsunamilerin ve hava olaylarının tahmin edilerek önlemlerin zamanında alınmasını sağlarken, uydu teknolojilerinin başı çektiği coğrafi bilgi sistemleri ile riskin önlenmesine yönelik stratejiler geliştirilebilmektedir. Mobil uygulamalar, termal kameralar, drone’lar, robotik ve otonom sistemler, alternatif haberleşme sistem ve teknolojileri, yüzen sığınaklar, geniş alan gözetleme sistemleri, yapay zekâ destekli eğitim sistemleri afetlerde fark yaratan diğer teknolojiler olarak öne çıkmaktadır.
Kahramanmaraş depremleri sonrasında Türk savunma sanayii tarafından geliştirilen İnsansız Hava Araçları (İHA), uydu sistemleri, farklı tip ve özelliklerde kameralar, radar sistemleri, jeneratörler ve haberleşme sistemleri gibi pek çok yerli ve milli teknolojik ürün ve sistem afetin başarıyla yönetilmesinde büyük rol oynamıştır. Bu kapsamda kullanılan teknoloji ve sistemlere fonksiyonel olarak bakıldığında;
Keşif, Gözetleme ve Görüntüleme Sistemleri kapsamında;
- Duvar Arkası Radar (DAR) Cihazı (STM) ile yön ve metraj tespiti yapılmış,
- KARGU İHA’sı (STM) ile görüntü alma faaliyetleri gerçekleştirilmiş,
- EKS-2WX yaka kameraları (ASELSAN) ile yüksek çözünürlüklü görüntü kaydı yapılmış,
- Güneş Enerjili Yerli Kamera Sistemi (GÜKAS) (ASELSAN) ile görüntü aktarımı yapılmış,
- Bayraktar Akıncı İHA'lar tespit, arama kurtarma desteği ve koordinasyon faaliyetlerinde kullanılmış,
- Bayraktar TB-2 İHA Platformuna entegre Hızlı Haritalama Podu ile geniş alanların haritası çıkarılmış,
- BAHA ve POYRAZ İHA’ları (HAVELSAN) arama kurtarma ve asayişin sağlanmasında kullanılmış,
- Kırlangıç İHA (DASAL Havacılık) ile istihbarat, keşif ve gözetleme faaliyetlerine destek sağlanmış,
- Çubuk kameralar (Esetron) ile enkazlarda arama kurtarma faaliyetlerine destek verilmiş,
- Göktürk Uydularından alınan görüntülerle ön hasar tespit çalışmaları yapılmış,
- Proton Elic RB-I M-4 yeraltı görüntüleme cihazı (Assuva Savunma Sanayi A.Ş) ile enkaz altında kalanların yer tespiti yapılmış,
- ANKA-S İHA'lar (TUSAŞ) deprem bölgesinde keşif, tespit ve arama kurtarma çalışmalarının koordinasyonunda kullanılmış,
Muhabere Sistemleri kapsamında;
- Jandarma Entegre Muhabere ve Bilgi Sistemi (JEMUS) (ASELSAN) ile kesintisiz haberleşme sağlanmasına katkı verilmiş,
- AKSUNGUR İHA’ya (TUSAŞ) entegre baz istasyonuyla iletişim desteği sağlanmış,
- Uydu Haberleşme Terminalleri (TÜRKSAT A.Ş.) bölgedeki haberleşme ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kullanılmış,
- Mobil baz istasyonları (ULAK Haberleşme A.Ş.) iletişim desteği sağlamak üzere bölgeye sevk edilmiş,
Enerji Depolama Sistemleri kapsamında;
- Sabit ve Taşınabilir Enerji Depolama Sistemleri (ASPİLSAN) ve Güneş Enerji İstasyonları (Sputek Yenilenebilir Enerji Teknolojileri) ile enerji ihtiyacı karşılanmış,
Ulaştırma Sistemleri kapsamında;
- SANCAK İHA ve JACKAL-M İHA (Fly BVLOS Technology) yük ve malzeme taşıma faaliyetlerine destek sağlanmış,
- BARKAN İnsansız Kara Aracı (İKA) (HAVELSAN) yaralı veya malzeme taşıma faaliyetlerinde görev almış,
Karar Destek Sistemleri kapsamında;
- Bilgisayarlı görü ve görüntü kıymetlendirme kabiliyeti (STM) ile hasar ve değişim tespiti çalışmaları yapılmış,
- Açık Yazılım Ağı aracılığıyla arama kurtarma desteği ve koordinasyon faaliyetlerine destek verilmiştir.
Deprem felaketlerinde önleme ve arama kurtarma faaliyetlerinde hâlen kullanılmakta ve/veya geliştirilmekte olan diğer teknoloji ve sistemler incelendiğinde ise; İHA’yla entegre baz istasyonları, robotik harici iskeletler (exoskeleton), sanal ve artırılmış gerçeklik uygulamaları, üç boyutlu yazıcılar, yapay zekâ çözümleri, geniş alan gözetleme sistemleri, binaların depremlere karşı dayanıklı olmasına yardımcı olan sismik izolatörler, erken uyarı sistemleri, kuantum teknolojileri, entegre sistemler ve enkaz dinleme sistemleri ön plana çıkmaktadır.
Kahramanmaraş depremlerinde Türk savunma sanayiinin geliştirdiği yerli ve milli sistemlerin aktif ve etkin kullanımı, savunma sanayii sistem ve ürünlerinin tasarımında, üretiminde ve idamesinde çift kullanım (dual use) konseptinin ne kadar kritik olduğuna da işaret etmektedir. Yaşanan Kahramanmaraş merkezli depremler sonrasında yapılan arama ve kurtarma faaliyetleri, savunma sanayiimizin imkân ve kabiliyetlerinin topyekûn olarak milli kapasiteye katmış olduğu değeri bir kez daha ortaya koymuş, ayrıca önümüzdeki dönemde yapılacak Ar-Ge çalışmalarına ilişkin saha girdisi sağlamıştır...
Kahramanmaraş depremlerinde Türk savunma sanayiinin geliştirdiği yerli ve milli sistemlerin aktif ve etkin kullanımı, savunma sanayii sistem ve ürünlerinin tasarımında, üretiminde ve idamesinde çift kullanım (dual use) konseptinin ne kadar kritik olduğuna da işaret etmektedir.